Historia saksofonu

Historia saksofonu rozpoczęła się najprawdopodobniej w roku 1841, kiedy to przygotowany na wystawę instrumentów w Brukseli pakunek ktoś kopnął w niewyjaśnionych okolicznościach. Pogięty i zniszczony instrument nie nadawał się  do prezentacji. Sądząc z opisów, pakunek zawierał nowy, skonstruowany niedawno instrument – saksofon.

Pierwsza wzmianka o saksofonie, autorstwa Hektora Berlioza, ukazała się 12 czerwca 1842 roku w paryskim Journal des Debats i ta data została przyjęta za metrykę powstania saksofonu, chociaż instrument miał swoją publiczną premierę 3 lutego 1844 r., a opatentowany został dopiero 28 czerwca roku 1846. Saksofon (Le Saxophon), nazywany po jego wynalazcy, był instrumentem z grupy dętych drewnianych. Miał dziewiętnaście klap, co uczyniło go podobnym do instrumentu ophicleide.

Ustnik, w przeciwieństwie do ustników instrumentów dętych blaszanych, był podobny do ustnika klarnetu basowego. Co ciekawe, pierwszym opisywanym saksofonem był saksofon basowy w stroju C; dopiero później, z konieczności nadania większej ruchliwości, Adolf Sax skonstruował baryton, alt, tenor i sopran – mniejsze odmiany saksofonu.
Skala pierwszego saksofonu była o siedem dźwięków większa niż późniejsze modele, które Sax przebudował ze względu na gorsze możliwości brzmieniowe najwyższych dźwięków prototypu.

Wiosną 1843 roku rozpoczął produkcję instrumentów blaszanych z nowym mechanizmem obrotowym, zamiast tłokowym. W listopadzie 1843 roku, podczas wystawienia opery Don Sebastian Donizettiego, muzycy odmówili wykonania partii klarnetu basowego na instrumencie zrobionym przez Saxa. Sax zadeklarował, że wykona ją osobiście, ale muzycy zagrozili strajkiem. Sax wspólnie z Donizettim musieli ustąpić.

Wkrótce po premierze pierwszego saksofonu Adolf Sax zademonstrował swoje instrumenty w Konserwatorium Paryskim, gdzie słuchali go znani wówczas muzycy i kompozytorzy: Auber (sławny wówczas  kompozytor La Muette de Portici – opery wykonywanej w Brukseli 21 września 1830, będącej sygnałem dla Rewolucji Belgijskiej), Halévy, Habeneck, Monnais i inni, którzy chwalili Saxa za nowatorstwo i muzykalność. Po sukcesie prezentacji Sax otworzył warsztat w Paryżu przy ulicy Saint Georges 10, gdzie zabrał się energicznie do pracy, nader często jednak popadając w konflikty z zatrudnianymi rzemieślnikami. Na siedemnastego i dwudziestego pierwszego czerwca przypadają daty pierwszych francuskich patentów saksofonowych.

 Na początku 1844 roku warsztat Saxa odwiedził Rossi, który urzeczony brzmieniem saksofonu sprowadził go do Konserwatorium w Bolonii. Najwierniejszym zwolennikiem saksofonu i talentu Saxa był jednak Hektor Berlioz – gorący propagator nowego instrumentu, konsekwentnie wszędzie tam, gdzie koncertował.

Latem 1844 saksofon został pokazany na Paris Industrial Exhibision i prezentowany wobec Króla Louisa Phollippe i Królowej Marie Amelie.

Od roku 1844 warsztat Saxa odwiedzała śmietanka życia muzycznego, literackiego i społecznego Paryża. Przy każdej okazji Sax demonstrował możliwości swoich instrumentów, podczas improwizowanych koncertów. W tym samym roku Sax otworzył filię fabryki w Anglii, a wkrótce po tym jego młodszy brat Henry wyemigrował do Ameryki, gdzie założył manufakturę instrumentów dętych w Filadelfii. Latem 1844 saksofon został pokazany na Paris Industrial Exhibision i prezentowany wobec Króla Louisa Phollippe i Królowej Marie Amelie.

Rok 1845 okazał się przełomowy w życiu Adolfa Saxa. Dopiero teraz zaczęła przełamywać się stopniowa niechęć muzyków i środowiska konstruktorów instrumentów. Chociaż nadal miał wielu wrogów, stopniowo pokonywał zniechęcenie do swojej osoby. Budził olbrzymie kontrowersje, nazywając grupę saxhornów swoim nazwiskiem (protestowali niemieccy konstruktorzy: Stolzel i Blumel). W tym samym roku Sax otworzył filię fabryki w Anglii, a wkrótce po tym jego młodszy brat Henry wyemigrował do Ameryki, gdzie w Filadelfii założył manufakturę instrumentów dętych .

W 1858 roku Sax został  kierownikiem klasy saksofonu przy Konserwatorium Paryskim, w którym nauczał przez trzynaście lat.

Po okresie prosperity, kilkanaście lat po premierze saksofonu, kariera Saxa podupadła. Doszło do tego, że Cesarz Napoleon III ratował go od bankructwa.

W roku 1870 rząd rozwiązał klasę. Do końca życia żył w biedzie, na emeryturze ustanowionej przez rząd. Zmarł w siódmego lutego 1894 roku.

Ważniejsze daty z historii saksofonu

Utworzone przez Roberta Fauba, adiunkta saksofonu w Crane School (1990–1997).
Zebrane przez Andrew Stokera, Johna Jeannereta, Rebeccę Blow i Jaya Metcalfa, wiosna 1996.

1814 – Antoine-Joseph (Adolphe) Sax urodzony 6 listopada w Dinant, Belgia; uczy się budowy instrumentów od ojca, Charlesa-Josepha (1791–1865)
1834 – Adolphe Sax udoskonala projekt klarnetu basowego; *poprawia mechanikę i konstrukcję
1842 – Sax przybywa do Paryża
1842 – 12 czerwca – bliski przyjaciel Saxa, Hector Berlioz, pisze artykuł w paryskim czasopiśmie Journal des Débats opisujący najnowszy wynalazek Saxa – saksofon
1844 – 3 lutego – Berlioz dyryguje koncertem, w którym wykonuje aranżację swojego dzieła chóralnego Chant Sacré z udziałem saksofonu
1844 – grudzień – saksofon debiutuje w orkiestrze w operze Ostatni król Judy Georgesa Kastnera w Konserwatorium Paryskim
1845 – Sax reformuje orkiestrę wojskową, zastępując oboje, fagoty i rogi sakshornami w B♭ i E♭, uzyskując bardziej jednolite brzmienie; jego pomysł odnosi sukces
1845 – Georges Kastner – Variations Faciles et Brillantes na saksofon solo; Sextuor na 2 sopranowe, altowy, basowy i kontrabasowy saksofon
1846 – Sax otrzymuje patent na saksofon
1847 – 14 lutego – powstaje szkoła saksofonowa w „Gymnase Musical” – szkole orkiestry wojskowej w Paryżu
1858 – Sax zostaje profesorem saksofonu w Konserwatorium Paryskim
1858 – Jean-Baptiste Singelée (ur. Bruksela 1812 – zm. Ostenda 1875) – pisze pierwsze dwa utwory konkursowe dla Konserwatorium Paryskiego: Concerto (sopran/tenor), Fantaisie (baryton)
1861 – Wagner zamiast 12 rogów francuskich używa saksofonów i sakshornów w orkiestrze podczas premiery opery Tannhäuser
1862 – Jules Demersseman (ur. Belgia 1833 – zm. Paryż 1866) – Fantaisie sur un Thème Original (dedykowane Henriemu Wuille, alt)
1866 – Wygasa patent Saxa – firma Millereau opatentowuje Saxophone-Millereau, z dodatkowym klawiszem F# widełkowym
1867 – Nazaire Beeckman zostaje profesorem saksofonu w Konserwatorium w Brukseli
1868 – Gautrot, Pierre Louis & Co. – opracowuje system poduszek wkręcanych i mechanizm wewnątrz miseczki poduszki dla lepszego uszczelnienia
1871 – Gustav Poncelet zostaje profesorem saksofonu w Konserwatorium w Brukseli po Beeckmanie
1875 – Goumas opatentowuje saksofon z systemem klap podobnym do systemu Boehma w klarnetach
1877 – Hyacinthe Klosé – Méthode Complète de Saxophone; Klosé – Méthode Élémentaire (alt/tenor)
1879 – Klosé – Méthode Élémentaire (baryton)
Georges Bizet – L’Arlésienne, Suity nr 1 i 2
1881 – Klosé – Méthode Élémentaire (sopran)
Jules Massenet – Hérodiade
Sax przedłuża swój patent – wydłuża czarę do niskiego B♭ i A; rozszerza skalę w górę do F# i G dzięki czwartej klapie oktawowej
1885 – Pierwszy saksofon zbudowany w USA na podstawie patentu Saxa – konstruktor Gus Buescher
1886 – Stowarzyszenie Robotników wynajduje klapę trylu C w prawej ręce oraz system półtonów dla palców wskazujących obu rąk
1887 – Stowarzyszenie Robotników wynajduje pierścień stroikowy i pierwowzór artykulowanego G#
Evette i Schaeffer udoskonalają G#: można trzymać klapę G# wciśniętą podczas grania innymi palcami prawej ręki; ulepszony F# widełkowy; wynalezienie klapy „bis”; dodanie niskiego B♭
1888 – Lecomte – wynajduje pojedynczą klapę oktawową i rolki do niskiego E♭–C
1892 – Jules Massenet – Werther
1894 – Śmierć Saxa
1896 – Eugene Coffin nagrywa najwcześniejsze rejestracje saksofonowe dla Columbia
1897 – Powstanie Storyville (dzielnicy jazzu w Nowym Orleanie)
1901 – 29 stycznia – Divertissement Espagnol Charlesa Loefflera prawykonane przez Elise Hall w Copley Hall w Bostonie (pierwszy utwór zamówiony przez E. Hall)
1901 – Elise Hall zamawia utwór na saksofon u Claude’a Debussy’ego
1903 – Symphonia Domestica Richarda Straussa; partytura zawiera saksofony w stroju F i C: sopran, alt (mezzosopran), baryton, bas (obecnie partia istnieje w wersji dla instrumentów w B♭ i E♭ jako obbligato)
1903 – Elise Hall zamawia Choral Varié u Vincenta d’Indy
1904 – 4 stycznia – prawykonanie Choral Varié przez Elise Hall w Bostonie
1904 – 21 marca – światowa premiera Symphonia Domestica Straussa w Carnegie Hall, Nowy Jork
1906 – 2 stycznia – Elise Hall prawykonuje Légende Georgesa Sporka na saksofon i orkiestrę
1908 – Paul de Ville – Universal Method for Saxophone opublikowana przez Carl Fischer
1911 – Henri Woollett – Sibérie – Poème Symphonique, prawykonanie przez Elise Hall
1911 – Tom Brown i Brown Brothers Saxophone Sextet popularyzują saksofon w USA nagraniami m.in. Bullfrog Blues, Chicken Walk
1914 – Rudy Wiedoeft nagrywa pierwszą płytę saksofonową
1916 – Charles Ives zapisuje partię saksofonu w IV Symfonii (prawykonanie dopiero później)
1917 – Drewniany książę Béli Bartóka – w partyturze alt i tenor saksofon
1917 – Benjamin Vereecken – Foundation of Saxophone Playing wydana przez Carl Fischer
1918 – Percy Grainger używa saksofonu po raz pierwszy w Children’s March (sopran, alt, tenor, baryton, bas)
1919 – 11 marca – prawykonanie Rapsodii Debussy’ego; solista Yves Mayeur
1922 – Obrazki z wystawy Musorgskiego/Ravela z udziałem saksofonu
1923 – Rhapsody in Blue George’a Gershwina (2 alty, tenor)
1923 – Darius Milhaud używa saksofonu w La Création du Monde
1924 – Śmierć Elise Hall
1926 – Turandot Pucciniego zawiera partię saksofonu
1926 – 31 stycznia – pierwszy koncert poważnej literatury saksofonowej w Aeolian Hall w Nowym Jorku – Jascha Gurewich
1927 – Ravel używa saksofonu w Bolero (sopranissimo, sopran, tenor)
1927 – Ralph Vaughan Williams – Job (alt)
1928 – Gershwin – An American in Paris (alt, tenor, baryton)
1928 – Copland – I Symfonia (alt)
1928 – Marcel Mule zakłada kwartet saksofonowy z członkami Gwardii Republikańskiej w Paryżu
1929 – Sigfrid Karg-Elert komponuje 25 Capricci na saksofon1932 – Harvey Pittel urodzony 22 czerwca
1932 – Eugene Rousseau urodzony 23 sierpnia w Blue Island, Illinois
1932 – Jean-Marie Londeix urodzony 20 września w Libourne, Francja
1933 – Marcel Mule prawykonuje Légende Florenta Schmitta (utwór pierwotnie napisany dla Elise Hall)
1935 – Frederick Hemke urodzony 11 lipca
1935 – Marcel Mule prawykonuje Concerto Pierre’a Vellonesa 16 listopada
1935 – Sigurd Raschèr prawykonuje w całości Concertino da Camera Jacques’a Iberta 11 grudnia
1936 – Eugene Bozza komponuje Aria na saksofon altowy
1937 – Cecil Leeson dokonuje pierwszego wykonania Koncertu Głazunowa 5 lutego
1937 – Larry Teal prawykonuje Sonatę Bernharda Heidena 8 kwietnia
1937 – Donald Sinta urodzony 16 czerwca w Detroit, Michigan
1937 – James M. Stoltie urodzony 10 lipca w Galesburgu, Illinois
1938 – Jascha Gurewich umiera (znany jako kompozytor wielu utworów saksofonowych)
1939 – Jamey Aebersold urodzony 21 lipca (znany pedagog jazzowy, autor metod dla saksofonu i innych instrumentów)
1939 – Arnold Brillhart rozpoczyna projektowanie i produkcję ustników (również saksofonista jazzowy)
1939 – Paul Creston (Joseph Guttovegio) komponuje Sonatę dla Cecila Leesona
1939 – Paul Hindemith komponuje Sonatę (zaadaptowaną przez kompozytora na saksofon altowy i fortepian)
1940 – Rudy Wiedoeft umiera w Queens, NY 18 lutego
1941 – Sigurd Raschèr wydaje Top Tones – studium rejestru altissimo saksofonu
1942 – Stan Getz (1927–1991) rozpoczyna karierę zawodowego saksofonisty
1942 – James Houlik, pionier klasycznego saksofonu tenorowego, urodzony 4 grudnia w Bay Shore, NY
1942 – Pierre Lantier komponuje Andante et Scherzetto na kwartet saksofonowy
1942 – Marcel Mule zostaje profesorem saksofonu w Konserwatorium Paryskim
1943 – Mule publikuje 18 Ćwiczeń Berbiguiera
1944 – Eugene Bozza publikuje Improvisation et Caprice na saksofon solo
1946 – 48 Etiud Ferlinga wydane ponownie przez Mule’a
1948 – Ryo Noda, japoński saksofonista i kompozytor, urodzony 17 października w Amagasaki, Japonia
1948 – Heitor Villa-Lobos komponuje Fantasia op. 630 dla Marcela Mule’a
1949 – Gerry Mulligan i Lee Konitz występują (obok Milesa Davisa) na albumie Birth of the Cool
1950 – Lynn Klock, profesor na Uniwersytecie Massachusetts Amherst, urodzony 12 sierpnia
1951 – Koncert Rueffa prawykonany na paryskim konkursie Solos de Concours
1953 – Daniel Deffayet debiutuje jako solista saksofonowy (od 1968 następca Mule’a w Konserwatorium Paryskim)
1953 – Larry Teal zostaje profesorem saksofonu na Uniwersytecie Michigan w Ann Arbor
pierwsze stanowisko profesorskie w USA dla saksofonisty; zakłada także studia doktoranckie
1954 – Rozpoczyna się produkcja saksofonów Selmer Mark VI
1955 – Charlie „Bird” Parker umiera w Nowym Jorku 12 marca
1956 – Alfred Desenclos komponuje Prélude, Cadence et Finale na Solos de Concours w Paryżu
1956 – Dubois Quatuor
1956 – Frederick Hemke – pierwszy Amerykanin zdobywa Premier Prix de Saxophone w Konserwatorium Paryskim
1956 – Laura Hunter urodzona 13 czerwca (uczennica Donalda Sinty i J.-M. Londeix’a)
1957 – Sonny Rollins wydaje Saxophone Colossus
1958 – John Coltrane – lider kwartetu na albumie Giant Steps
1958 – Erland von Koch komponuje Koncert na saksofon altowy i orkiestrę dla Sigurda Raschèra
1959 – Paul Desmond – „Take Five” na albumie Time Out Dave Brubeck Quartet
1959 – Paule Maurice komponuje Tableaux de Provence
1959 – Lester Young umiera w Nowym Jorku 15 marca
1960 – Joseph Lulloff, profesor saksofonu na Michigan State University, urodzony
1961 – Percy Grainger umiera 2 lutego
1961 – Walter Hartley komponuje Petite Suite dla Hemkego
1962 – Eugene Rousseau studiuje u Marcela Mule’a
1963 – Larry Teal publikuje The Art of Saxophone Playing
1963 – Fred Hemke obejmuje stanowisko na Northwestern University
1964 – John Coltrane wydaje A Love Supreme
1967 – Coltrane umiera 17 lipca
1967 – DiPasquale – Sonata na tenor (Southern Music)
1967 – Walter Hartley pisze Poem i Sonatina dla Jamesa Houlik’a
1968 – Mule przechodzi na emeryturę w Konserwatorium Paryskim, zastępuje go Deffayet
1968 – Leslie Bassett komponuje Music for Alto Saxophone and Piano (wyd. Peters)
1968 – James Stoltie zatrudniony w Crane School of Music, SUNY Potsdam
1969 – Powstaje Rascher Quartet: Sigurd i Carina Rascher, Bruce Weinberger i Linda Bangs
1969 – M.W. Karlins – Music for Tenor Saxophone dla Hemkego
1969 – Bernhard Heiden – Solo dla Rousseau
1969 – 19 maja umiera Coleman Hawkins
1969 – grudzień – I Światowy Kongres Saksofonowy w Chicago (organizatorzy: Brodie/Rousseau); Donald Sinta wybrany przewodniczącym
1970 – grudzień – Trent Kynaston (prof. saksofonu na Western Michigan University) prawykonuje Sonatę op. 29 Muczynskiego
1970 – II Światowy Kongres Saksofonowy, Chicago
1970 – Edison Denisov komponuje Sonatę dla J.-M. Londeix’a
1971 – Rosemary Lang publikuje studia altissimo
1971 – Ryo Noda – Improvisation I dla Londeix’a
1971 – Eugene Rousseau nagrywa Saxophone Concertos (Deutsche Grammophon, reedycja CD 1998)
1971 – III Światowy Kongres Saksofonowy w Toronto
1972 – Larry Teal – Daily Studies
1973 – 8 listopada – Harvey Pittel debiutuje w Carnegie Hall
1973 – IV Światowy Kongres Saksofonowy w Bordeaux, Francja
1974 – Larry Teal przechodzi na emeryturę z Uniwersytetu Michigan; jego następcą zostaje Donald Sinta
1974 – Ross Lee Finney komponuje Koncert na saksofon altowy i orkiestrę dętą na emeryturę Teala; prawykonanie przez Sintę
1975 – Śmierć Milhauda i Cannonballa Adderleya
1976 – Selmer wprowadza Mark VII z wysokim F# w standardzie
1976 – Selmer wprowadza ustniki o kwadratowej komorze
1977 – 30 maja umiera Paul Desmond
1977 – Ostatni występ Sigurda Raschèra
1978 – James Houlik debiutuje w Carnegie Hall
1978 – Lynn Klock debiutuje w Carnegie Hall
1978 – Merle Johnston (ur. 1897) umiera – zrewolucjonizował pedagogikę saksofonową w USA
1979 – James Forger prawykonuje Distances Within Me Johna Anthony’ego Lennona
1980 – Yamaha wprowadza serię 62
1980 – Laura Hunter debiutuje w Carnegie Hall
1981 – Selmer S80 wchodzi na rynek
1981 – Kynaston prawykonuje Koncert op. 41 Muczynskiego
1981 – Sigurd Raschèr przechodzi na emeryturę
1981 – Houlik występuje w Alice Tully Hall
1982 – Claude Delangle zostaje profesorem w CNRM w Boulogne-Billancourt
1982 – Saxophone Sinfonia w Alice Tully Hall (dyr. D. Bilger)
1982 – VII Światowy Kongres Saksofonowy w Norymberdze, Niemcy
1983 – Amerykański saksofonista Steven Jordheim zdobywa srebrny medal (I nagroda) na Konkursie w Genewie
1984 – William Albright komponuje Sonatę dla Wytko, Sinty i Hunter
1984 – Larry Teal umiera
1984 – John Harle debiutuje w Carnegie Hall
1985 – Paul Creston umiera
1985 – Joe Lulloff debiutuje w Carnegie Hall
1985 – Laura Hunter prawykonuje Sonatę Albrighta
1986 – Selmer S80 Series II wchodzi na rynek
1987 – Kenneth Radnofsky prawykonuje Koncert Donalda Martina w New Hampshire
1988 – Claude Delangle zostaje profesorem saksofonu w Konserwatorium Paryskim
1988 – John Sampen prawykonuje In Two Worlds Mortona Subotnicka w Londynie
1991 – Umiera Stan Getz
1993 – Timothy McAllister i Donell Synder zdobywają I nagrodę w konkursie NASA Young Artist Competition, Fairfax, VA
1994 – Taimur Sullivan zdobywa I nagrodę w NASA Young Artist Competition, Morgantown, WV
1995 – Londeix daje koncert pożegnalny
1995 – Marie Bernadette Charrier zostaje następczynią Londeix’a w Konserwatorium w Bordeaux
1995 – Lennie Pickett zostaje dyrektorem muzycznym programu Saturday Night Live
1996 – Panic Sir Harrisona Birtwistle’a prawykonane przez Johna Harle’a podczas Last Night of the BBC Proms
1996 – Umiera Gerry Mulligan
1996 – Kevin Towner zdobywa I nagrodę w NASA Young Artist Competition na II Biennale NASA
1997 – XI Światowy Kongres Saksofonowy we Włoszech
1997 – Timothy McAllister debiutuje w Carnegie Hall jako solista na trasie jubileuszowej University of Michigan Band
1997 – Chris Potter zdobywa Jazzpar Prize
1997 – Joshua Redman zdobywa nagrodę Thelonious Monk Competition
1998 – III Biennale NASA; Scotty Stepp zdobywa I nagrodę w NASA Young Artist Competition
1998 – Umiera William Albright
1999 – Concert Suite Williama Bolcoma prawykonane przez Donalda Sintę
1999 – Timothy McAllister debiutuje w Carnegie Hall jako solista recitalu
1999 – Branford Marsalis wydaje Requiem
2000 – Umiera Bernhard Heiden
2000 – XII Światowy Kongres Saksofonowy w Montrealu, Kanada
2000 – IV Biennale NASA; Jacob Chmara zdobywa I nagrodę w NASA Young Artist Competition
2000 – Gregory Wanamaker – Sonata deus sax machina prawykonanie przez McAllistera i pianistę Davida Heinicka na XII Kongresie
2000 – Eugene Rousseau odchodzi na emeryturę z Indiana University, zaczyna uczyć na Uniwersytecie Minnesoty
2000 – James Stoltie przechodzi na emeryturę z Crane School of Music jako dziekan
2000 – Ukazuje się książka Jamesa Umble’a Jean-Marie Londeix: Master of the Modern Saxophone
2001 – Sigurd Raschèr umiera
2001 – Marcel Mule obchodzi 100. urodziny
2001 – Marcel Mule umiera (grudzień)
2001 – Joe Henderson umiera
2001 – Ninth Circle Saxophone Quartet zdobywa Grand Prix w Konkursie Kameralnym Fischoff
2001 – Otis Murphy dołącza do kadry Indiana University
2001 – Timothy McAllister i Crane Wind Ensemble pod dyr. Timothy’ego Topolewskiego – trzy nominacje Grammy za nagranie Concert Suite Bolcoma
2001 – Chris Potter wydaje album Gratitude
2002 – V Biennale NASA; Robert White-Davis zdobywa I nagrodę w NASA Young Artist Competition
2002 – Umiera Nick Brignola
2002 – Ukazuje się box America’s Tribute to Adolphe Sax (7 tomów, wyd. AUR)
2002 – Pearl Mox Saxophone Quartet zdobywa konkurs muzyki kameralnej Crane

Utworzone przez Roberta Fauba, adiunkta saksofonu w Crane School (1990–1997).
Zebrane przez Andrew Stokera, Johna Jeannereta, Rebeccę Blow i Jaya Metcalfa, wiosna 1996.

Fot. tytułowa: Matt Clark/Flickr, na licencji CC BY 2.0