Stroik saksofonowy

Jednym z elementów, z powodu których saksofon zaliczany jest do grupy dętych instrumentów drewnianych jest stroik.

Stroik saksofonowy może być wykonany z różnych tworzyw, nawet sztucznych, jednak najpowszechniejszym materiałem jest trawa drzewiasta zwana czasami trzciną, czyli bambus z gatunku Arundo donax. Cykl produkcyjny stroika trwa około dwóch lat, w czasie których łodyga bambusa zostaje poddana procesowi sezonowania, wygrzewania na słońcu dla nabrania odpowiedniej sprężystości i koloru.

Stroik bambusowy to kawałek drewna z wszystkimi tego konsekwencjami. Ma właściwości drewna; oprócz tego, że się pali, jest sprężysty i zbudowany z wiązek naczyniowych przewodzących wodę. Ta charakterystyczna sprężystość powoduje, że niezmiernie trudno jest zastąpić stroik bambusowy innym materiałem.

Typowy stroik saksofonowy zbudowany jest z pewnych charakterystycznych elementów:
1. Wierzchołek (tip) – przednia krawędź stroika, lekko zaokrąglona, o grubości około 0,17 mm. Bardzo delikatna i łamliwa.
2. Przyszwa – najważniejsza część stroika, wpływająca na jego brzmienie, z tzw. języczkiem albo sercem.
3. Podstawa stroika – dolna część stroika z tzw. piętką u nasady.
4. Lada – spodnia część stroika.
5. Kora – część zewnętrzna podstawy stroika.
6. Nakrój, zwany także progiem – część stroika z wykrojonym łukiem.
7. Krawędzie – płaskie fragmenty stroika po jego obydwu stronach.
8. Piętka – wykrojenie w spodniej części stroika.

Podstawową funkcją stroika jest produkcja dźwięku. Dzieje się tak ponieważ stroik pod wpływem wdmuchiwanego strumienia powietrza odchyla się, aż do uzyskania skrajnego położenia wynikającego ze zrównoważenia siły powietrza z siłą naturalnej sprężystości materiału stroika. Dzięki takim właściwościom stroik drga kilkaset razy na sekundę, wprawiając w rezonans powietrze przepływające przez ustnik. Inną funkcją stroika jest zamykanie lub otwieranie szczeliny ustnika, czyli przerywanie strumienia powietrza. Dzięki temu możliwa jest artykulacja (na przykład staccato).

1. Krawędź przednia (wierzchołek).
2. Ramiona.
3. Przekładnia.
4. Krawędzie przyszwy.
5. Serce (języczek).
6. Przyszwa dolna.
7. Nakrój (próg).
8. Krawędź (słupek).
9. Kora.
10.Łuk piętki.
11.Piętka.
12.Rejestr górny.
13.Lada (blat).
14.Podstawa.
15.Przyszwa.
16.Rejestr średni.

Na powierzchni stroika wyróżnić można kilka charakterystycznych miejsc:

Krawędź przednia. 
To jest najcieńsza (około 0,17 mm) i najbardziej delikatna część stroika. Jest odpowiedzialna za szczelność szczeliny ustnika i stroika. Krawędź przednia powinna być jednolita i mieć taką samą grubość na całej przestrzeni. Krawędź przednia odpowiada za reakcję stroika i zawartość górnych alikwotów w dźwięku. Krawędzi przedniej nie należy modyfikować.

Serce (języczek).
Ten obszar w centrum stroika jest odpowiedzialny za głośność, projekcję i barwę dźwięku. Serca stroika nie należy modyfikować.
Centrum oporu.
Ten mały obszar jest odpowiedzialny za równomierne przekazywanie drgań od krawędzi przedniej do serca stroika. Modyfikacje tego obszaru może poprawić brzmienie i reakcję stroika w górnym rejestrze.
Ramiona.
Ten obszar stroika odpowiada za jakość brzmienia i reakcję stroika na zmiany dynamiczne w poszczególnych rejestrach. Obszar ten można modyfikować, zwłaszcza gdy ramiona mają różną grubość.

Przyszwa.
Region stroika, który można dostosowywać, modyfikować. Dzieli się rejestr górny, średni i dolny. Modyfikacje należy wykonywać symetrycznie. Najlepiej nadają się do modyfikacji krawędzie przyszwy (4).
Przyszwa górna, przyszwa środkowa, przyszwa dolna.
Partie stroika odpowiadające odpowiednio za reakcję i jakość dźwięku w górnym, środkowym i dolnym rejestrze saksofonu.
Przyszwa dolna.
Zdjęcie papierem nieco drewna w tym rejonie (w kierunku serca) może zbyt twarde stroiki uczynić bardziej miękkimi i elastycznymi. Poprawi się także reakcja stroika na zadęcie w dolnym rejestrze saksofonu.

Wierzchołek – najcieńszy i najdelikatniejszy region stroika, odpowiedzialny za zamykanie szczeliny i drgania w górnych częstotliwościach. To najczulsza partia stroika. Wierzchołek stroika nie powinien być zbyt cienki, dlatego jeśli poprawiasz stroik za pomocą narzędzi – poprawiać można go tylko w ostateczności, licząc się z tym, że po poprawie – najpewniej będzie bezużyteczny.
Modyfikacja stroika polega na zbieraniu nadmiaru drewna za pomocą drobnoziarnistego papieru ściernego. Pocieranie powinno następować zawsze na namoczonym stroiku.
Serce – obszar w centrum stroika odpowiedzialny za głośność i jakość dźwięku.
Podobnie jak wierzchołek, ten obszar jest bardzo trudny do regulacji i najlepiej go nie ruszać.
Przekładnia – niewielki punkt pomiędzy wierzchołkiem stroika a sercem. Odpowiedzialny za jednolitą transmisję wibracji i reakcję stroika w górnych rejestrach. To miejsce można regulować, aczkolwiek minimalnymi ruchami, gdyż zbytnia ingerencja spowoduje pogorszenie jakości stroika.

Krawędź boczna przyszwy – część stroika, którą można w miarę bez obawy dostosowywać, oczywiście z zastosowaniem prawidłowych ruchów (małe ruchy drobnym papierem ściernym w kierunku wierzchołka i symetrycznie po obydwu stronach stroika). Poprawić można wyważenie, rezonans i reakcję na zadęcie.
Ramiona – te części stroika odpowiadają za reakcję stroika na zmiany dynamiczne. Można w nie ingerować, zwłaszcza jeśli nie są symetrycznej grubości.
Uwaga! Poprawianie stroika wymaga wiedzy i doświadczenia. Zanim spróbujesz na dobrym stroiku – potrenuj na stroikach zużytych.

Saksofoniści dzielą się na tych, którzy poprawiają kupne stroiki oraz na tych, którzy uważają, że nie należy ich przycinać i szlifować. Ci pierwsi noszą ze sobą całą masę przyborów do obróbki drewna: podstawkę szklaną, papier ścierny odpowiedniej grubości, nóż do stroików itp. Drudzy uważają , że ingerencja w stroiki zawsze je psuje.

Bez względu na preferencje należy w obchodzeniu się ze stroikiem przestrzegać pewnych zasad.

• Nigdy nie zostawiaj stroika na ustniku po skończonym graniu.
• Stosuj zasadę kilku stroików, nie graj tylko na jednym aż do zupełnego zużycia.
• Zaznacz stroiki, będziesz wiedział na którym grasz, który jest do ćwiczenia, który na ważny koncert.
• Przechowuj stroiki w specjalnym opakowaniu, dostosowanym do tego celu.
• Rozgrywaj stroiki, nie graj zbyt długo na nowym, wziętym z pudełka (zacznij od kilku minut).
• Dbaj o ladę stroika, powinna idealnie przylegać do ustnika – zwilż ją, a po graniu – wysuszaj.
• Utrzymuj stroik w bezwzględnej czystości – umycie stroika w łagodnym detergencie (preparat do protez, płukania ust itp.) często poprawia jego brzmienie.
• Podpatruj jak dbają o stroiki klarneciści, a zwłaszcza oboiści – oni wiedzą co robią.
• Dopasuj stroik do ustnika, próbuj różnych twardości zanim zostaniesz przy jednej.