Etapy produkcji saksofonu

Cykl produkcyjny saksofonu mimo, że z pozoru nie uległ od wieków zmianie, różni się znacznie od XIX wiecznej manufaktury. Nowoczesne urządzenia i komputery obecne na każdym etapie produkcji pomagają stworzyć produkt o dużym stopniu zaawansowania technologicznego i dokładności wykonania.

Mimo tak rozwiniętej technologii, współczesnym saksofonom brakuje tego, co mają skrzypce starych mistrzów – duszy.

Swoboda grania, świetna intonacja, niezawodność i stosunkowo nieduża cena to dla muzyków argumenty niewystarczające. Często rezygnują z nich na korzyść indywidualnego brzmienia czy niepowtarzalnego wyglądu. Mimo, że saksofony produkuje się obecnie na skalę masową – spory udział w ich powstaniu ma „ręczna robota”. I ona, choć w niewielkim dzisiaj stopniu, powoduje, że każdy instrument ma znamiona dzieła sztuki, jest inny, a w rękach dobrego muzyka może zabrzmieć na swój własny, odmienny sposób.
Saksofon zbudowany jest z dwu podstawowych części: korpusu i szyjki nazywanej także fajką.
Szyjka jest koniczną rurką, najczęściej wygiętą, na której wywiercony jest niewielkiej średnicy otwór, służący do uzyskiwania przedęć oktawowych. Cieńsza strona szyjki zakończona jest kilkucentymetrowej szerokości warstwą korka. Korek ma grubość od jednego do kilku milimetrów. Służy do osadzenia ustnika saksofonu; musi jednocześnie hamować jego poślizg (np. w trakcie grania) i pozwalać na skuteczne ruchy w trakcie wkładania ustnika i strojenia.
Korpus to stożkowata rura, w większości saksofonów wygięta i zakończona dźwięcznikiem, zwanym także czarą głosową lub roztrąbem.
Do korpusu przylutowane są niewielkie (od 0.5 do 5 cm) mosiężne lub stalowe słupki. Służą one do przymocowania pozostałych mechanizmów instrumentu: prętów, dźwigni i klap. Korpus i szyjka ma wywiercone otwory, które w trakcie grania są zamykane lub otwierane za pomocą różnych mechanizmów i przekładni. Szczelność zamykania otworów jest istotna dla łatwości grania, dlatego klapy wypełnia się filcowo – skórzanymi podkładkami, połączonymi z metalowymi lub plastikowymi rezonatorami.

Miejsca, gdzie palce dotykają klap, a także czasami dźwigni, wypełnia się macicą perłową. Na korpusie znajdują się także specjalne oparcia dla kciuków lewej i prawej ręki. Saksofon jest zrobiony ze stopów metali kolorowych. Mosiądz, a czasami chrom, nikiel, srebro lub złoto chronione są warstwą specjalnego lakieru, który istotnie wpływa na barwę (brzmienie) instrumentu.

Ważnym elementem każdego saksofonu jest czara głosowa. Precyzja, jakość i uroda dźwięcznika wpływa często na decyzję wyboru danego instrumentu. Nadaje się jej też często charakterystyczny dla firmy kształt.

Zmienna grubość blach i skomplikowany kształt sprawiają, że jest ona jednym z najtrudniejszych do wykonania elementów. Korpus saksofonu ma odpowiedzialne zadanie utrzymania całego skomplikowanego mechanizmu klap. Znajdują się na nim otwory, których rozmieszczenie wpływa na prawidłową intonację, dlatego musi być wykonany bardzo precyzyjnie.

Pomimo prób ulepszania technologii produkcji, lutowanie ciągle jeszcze jest podstawową metodą przytwierdzania słupków i innych mechanizmów do korpusu.

Zbyt miękkie dźwigary i prowadnice, odkształcające się pod wpływem nacisku dłoni muzyka powodują nieprecyzyjne krycie i brak szczelności.
Produkuje się je obecnie z coraz twardszych stopów metali, a dokładności wykonania strzegą programy komputerowe.
Istotnym elementem instrumentów są osłony i ozdoby. Poza funkcją praktyczną podnoszą estetyczne walory instrumentu.
Pasowanie elementów, szlifowanie. Dokładność wykonania osi i prowadnic procentuje późniejszym komfortem gry. Dokładność szlifowania powierzchni to miedzy innymi mniejsza podatność na korozję i odpryski lakieru.
Montaż osłon. Doświadczony fachowiec potrafi dostrzec usterki instrumentu „na ucho”.

Szyjka saksofonu to jeden z najważniejszych jego elementów. Dlatego firmy produkują je z wyjątkową pieczołowitością.
Grawerowanie podlega modom. Bywają całe lata, kiedy klienci nie poszukują instrumentów grawerowanych. Niemniej te zdobione zwykle osiągają wyższe ceny, a po latach są bardziej hołubione przez kolekcjonerów. Szanująca się firma zleca ten etap produkcji artystom grafikom. Grawerowanie zwykle odbywa się ręcznie, rzadko i tylko w tanich saksofonach – maszynowo.

Powłoki galwaniczne. Saksofon pracuje w trudnych warunkach. Nie dość, że prawie zawsze w środowisku wilgotnym, to na dodatek kwasowym. Istnieje więc potrzeba zabezpieczenia go przed działaniem szkodliwych czynników. Takim skutecznym zabezpieczeniem są powłoki galwaniczne, którymi pokrywa się instrumenty w specjalnych kadziach z elektrolitem.

Jest wiele czynników, które wpływają na brzmienie saksofonu. Jednym z nich, dodatkowo go zabezpieczającym jest warstwa lakieru. Jego skład i sposób nakładania to często tajemnica firmy. Wygląd instrumentu jest równie ważny jak brzmienie czy strój. Dlatego po skończeniu cyklu produkcyjnego trzeba go dokładnie wypolerować; będzie cieszył oczy nabywcy. Kontrola techniczna.O trwałości firmy na rynku najczęściej decyduje jakość wytwarzanych produktów. Z tego powodu każdy instrument jest pieczołowicie sprawdzany.

Oczywiście najważniejsze w ocenie instrumentu jest zdanie muzyka. Dlatego też końcowy produkt testowany jest przez artystów w specjalnym pomieszczeniu wyposażonym w przyrządy pomiarowe.

Fot. tytułowa: Elizabeth D’Orcy/Flickr, na licencji CC BY-SA 2.0